The times they are a-changin’ (FTV 2024/27)

27-09-2024 | Categorie: Literatuur

De familieovereenkomst als uitgangspunt van een eigentijds erfrecht. Een nieuw juridisch paradigma is noodzakelijk, gefundeerd op het rechtsbeginsel partijautonomie, dat gezamenlijk contracteren door families vooropstelt op basis van zorgvuldige begeleiding, communicatie, verbinding zoeken, samenwerking en het bereiken van evenwicht op de bovenstroom én de onderstroom. In dit artikel onderbouwt de auteur deze stelling en betoogt hij dat het bedoelde nieuwe paradigma verrassend eenvoudig kan worden gefaciliteerd door het schrappen van slechts één wetsartikel.
Veelal wordt in het beginhoofdstuk van civielrechtelijke handboeken wel de loftrompet gestoken over partijautonomie of over de daaraan sterk gelieerde contractvrijheid. Bij verdere lezing blijkt dan echter al snel dat dit niet meer dan het bewijzen van lippendienst is aan deze fundamentele beginselen omdat de rest van het boek handelt over hoe de normen en regels van het desbetreffende rechtsgebied dienen te worden gezien, begrepen en toegepast – alsof dit alles dwingend recht zou zijn – en het beginsel partijautonomie daarbij helaas vrijwel geheel uit het zicht geraakt.
Het bieden van de mogelijkheid aan families om in een familieovereenkomst een eigen statuut, te weten een samenhangende regeling, te treffen ter zake van het nalaten door de toekomstige erflater, voorziet in een grote behoefte en voorkomt veel conflicten en slepende gerechtelijke procedures na het overlijden van de erflater. De mediationmethode biedt een uitstekende, veilige bedding voor het totstandkomingsproces van een familieovereenkomst omdat deze primair is gericht op het analyseren en structureren van communicatie en het in kaart brengen van de wensen, behoeften en zorgen van de participerende partijen, alvorens naar het zakelijke en het juridische te bewegen. Daarnaast wordt mediation op alle punten gekarakteriseerd door zorgvuldigheid. Nu mediation in de afgelopen dertig jaar haar sporen ruimschoots heeft verdiend, óók op het terrein van de afwikkeling van nalatenschappen, verzet zich er niets tegen dat deze methode tevens wordt ingezet voor de totstandkoming van overeenkomsten die zien op nog niet opengevallen nalatenschappen. De mediationpraktijk is gefundeerd op de wetenschap dat mensen en families het zelf beter weten en de methode is er dan ook op gericht om mensen te laten reflecteren op de eigen positie en de wensen, behoeften en zorgen die daarachter schuilgaan, soms (gedeeltelijk) onbewust. De les uit mediation is dat het misschien voor tien procent van de tijd, die aan het proces wordt besteed, gaat over de wet en juridische regels; de rest van de tijd is gewijd aan veel wezenlijker zaken.

Wanneer u een abonnement heeft op SDU Opmaat, dan kunt u middels de link het complete artikel raadplegen: artikel FTV 2024/27.