De onbeperkte navorderingstermijn voor de erfbelasting gewikt en gewogen? (WPNR 2024/7452)

01-04-2024 | Categorie: Literatuur

Op 9 december 2022 wees de Hoge Raad arrest ten aanzien van een herzieningsverzoek waarbij een arrest van het Hof van Justitie van de Europese Unie (HvJ EU) werd ingeroepen. In het geding was de onbeperkte navorderingstermijn voor de erfbelasting uit art. 66 lid 4 SW. Concreet is de vraag aan de orde of de onbeperkte navorderingstermijn ten aanzien van in het buitenland gehouden of opgekomen vermogensbestanddelen strijd oplevert met het EU-recht. Deze bepaling heeft tot doel een einde te maken aan de zogenoemde Edelweissroute. Daarbij werd buitenlands vermogen door de (buitenlandse) executeur verzwegen. Het werd niet opgenomen in de aangifte erfbelasting en ook de erfgenamen werden niet op de hoogte gesteld. Na het verstrijken van de oorspronkelijke navorderingstermijn voor buitenlandse vermogensbestanddelen van twaalf jaar bracht de executeur de erfgenamen op de hoogte en werd het vermogen aan hen overgedragen. Navordering was onder die omstandigheden niet mogelijk. De vraag die de gemoederen bezig hield en houdt, is of een dergelijke onbeperkte navorderingstermijn is toegestaan. Die vraag was ook hier aan de orde.
De Hoge Raad komt niet toe aan de materiële rechtsvragen die hier aan de orde zijn. Dat valt te betreuren, want de praktijk tast nu in het duister over de toelaatbaarheid van de onbeperkte navorderingstermijn na het arrest van het HvJ EU. De A-G doet in zijn conclusie een suggestie aan de wetgever. Ook hij is namelijk van oordeel dat een wettelijk ongelimiteerde navorderingstermijn vanuit rechtszekerheidsoogpunt problematisch is. Hij staat een aanpassing van art. 66, lid 4 SW 1956 voor waarbij hij minstens twee manieren ziet om dat te doen. De eerste houdt een concrete termijn in. Hij noemt daarbij als mogelijkheid enerzijds dertig jaar – dan zou de termijn zijn afgestemd op de duur van een generatie – en anderzijds veertig jaar, ‘een Edelweiss-ontmoedigende maar overleefbare termijn’.  De vraag is of dergelijke lange termijnen van dertig of veertig jaar wel de toets van kritiek kunnen doorstaan. Het zal vermoedelijk weer aanleiding geven tot nieuwe procedures.
De tweede manier gaat uit van codificatie van de rechtspraak inzake vereiste voortvarendheid, niet-doorbreking van voltooide verjaring en evenredigheid. Dat zou volgens de auteur hooguit tot meer overzichtelijkheid kunnen leiden.
Voor belanghebbende is het doek inmiddels gevallen. Zijn herzieningsverzoek is door de Hoge Raad afgewezen. Ook een door hem gedaan verzoek om ambtshalve vermindering ex art. 65 AWR is door de inspecteur afgewezen. Maar het lot van de onbeperkte navorderingstermijn uit art. 66 lid 4 SW blijft als zodanig onbeslist. Het HvJ EU heeft hierover nog geen oordeel geveld. Het is onduidelijk of de verschillen tussen de Spaanse en de Nederlandse regeling van zodanige aard zijn dat het oordeel van het HvJ EU milder zou zijn ten aanzien van de Nederlandse onbeperkte navorderingstermijn. Feit blijft dat het HvJ de fundamentele eis van rechtszekerheid in dit verband centraal stelt. Het is te hopen dat, wanneer de wetgever besluit om vast te houden aan de onbeperkte navorderingstermijn, deze op afzienbare termijn aan toetsing door het HvJ EU wordt onderworpen.

Wanneer u een abonnement heeft op SDU Opmaat, dan kunt u middels de link het complete artikel raadplegen: artikel WPNR 2024/7452.