Gewijzigde omstandigheden, het vergeten testament en uitleg van uiterste wilsbeschikkingen in beweging (FTV 2024/1)

08-02-2024 | Categorie: Literatuur

Voor de uitleg van notariële akten is niet één criterium gegeven. Voor registergoederenakten, huwelijkse voorwaarden, schenkingsakten, statuten van rechtspersonen en uiterste wilsbeschikkingen gelden eigen, onderling verschillende uitlegcriteria. De uitleg van uiterste wilsbeschikkingen neemt daarbij een bijzondere plaats in: terwijl de uitlegcriteria voor de meeste akten (met name: schriftelijke overeenkomsten) hun grondslag vinden in de rechtspraak van de Hoge Raad, is de uitleg van uiterste wilsbeschikkingen wettelijk verankerd. De wet maakt een onderscheid tussen de ‘gewone’ uitleg van uiterste wilsbeschikkingen, de uitleg van onderdelen van uiterste wilsbeschikkingen die ‘geen duidelijke zin’ hebben – ‘onlogisch zijn’ en ‘klaarblijkelijke’ vergissingen in de aanduiding van een persoon of een goed. Dit is met name van belang voor de vraag welke gegevens buiten het testament om mogen worden gebruikt voor de uitleg daarvan.
Uit de rechtspraak van de Hoge Raad blijkt dat de verhoudingen die de erflater wilde regelen in zijn uiterste wilsbeschikking en de omstandigheden waaronder hij zijn uiterste wilsbeschikking heeft gemaakt van grote invloed kunnen zijn op de uitleg van de uiterste wilsbeschikking. Zij kunnen er zelfs toe leiden dat de uitleg van de uiterste wilsbeschikking afwijkt van de letterlijke tekst van het testament. Het is duidelijk geworden dat (met name erfstellingen in) testamenten hun gelding kunnen verliezen als het testament ‘niet meer bij de tijd is’. Voor degenen die niet als zodanig in het testament zijn genoemd als erfgenaam loont het daarmee om zichzelf (en de rechter) de vraag te stellen of zich door hun komst, ná het opmaken van de uiterste wil, ‘feiten en omstandigheden hebben voorgedaan waardoor de feitelijke verhoudingen niet langer aansluiten bij hetgeen de erflater kennelijk wenste te regelen’. Is dat namelijk het geval, dan kan de uiterste wilsbeschikking zó worden uitgelegd dat deze alleen gold voor de situatie die bestond voordat deze personen in beeld kwam (‘voordat de bedoelde feiten en omstandigheden zich hadden voorgedaan’), en daarmee het testament van tafel is. Het wettelijke versterferfrecht lijkt dan vervolgens beslissend te zijn voor het antwoord op de vraag wie de nieuwe erfgenamen worden.

Wanneer u een abonnement heeft op SDU Opmaat, dan kunt u middels de link het complete artikel raadplegen: artikel FTV 2024/1.