Enkele vraagpunten bij de quasi-wettelijke verdeling, mede in het licht van het besluit van 15 juni 2022 (Tijdschrift Erfrecht 2023/1)

27-02-2023 | Categorie: Literatuur

Op 15 juni 2022 verscheen het Waarderingsbesluit Successiewet. Nieuw in dit besluit is onder meer onderdeel 4, waarin wordt toegelicht hoe voor de Successiewet 1956 bij de waardering wordt omgegaan met een quasi-wettelijke verdeling. In (kritische) commentaren die in de literatuur zijn verschenen naar aanleiding van dit onderdeel, is betoogd dat de zogeheten ‘handmatige ventielclausule’ uitkomst kan bieden om de eventueel nadelige fiscale gevolgen van het besluit bij een quasi-wettelijke verdeling te omzeilen. Het voorgaande vormt een goede aanleiding om in het licht van het nieuwe Waarderingsbesluit stil te staan bij de quasi-wettelijke verdeling, en in het bijzonder bij enkele mogelijke civielrechtelijke en fiscaalrechtelijke vragen die kunnen rijzen bij toepassing van de quasi-wettelijke verdeling, al dan niet gecombineerd met de handmatige ventielclausule.
Bij de verplichtende variant van de quasi-wettelijke verdeling waarbij aan de executeur een testamentaire last wordt opgelegd om de nalatenschap te verdelen, de vraag worden gesteld of er in wezen materieelrechtelijk niet uitsluitend sprake is van een afwikkelingsbewind in plaats van een testamentaire last. Vervolgens rijst de vraag of voor de heffing van de erfbelasting bij uitvoering van de quasi-wettelijke verdeling rekening wordt gehouden met een verdeling door de afwikkelingsbewindvoerder. De fiscale besluitgever lijkt in het Waarderingsbesluit ervan uit te gaan dat bij uitvoering van de quasi-wettelijke verdeling geen rekening wordt gehouden met de verdeling van de nalatenschap, en lijkt bij wijze van goedkeuring vervolgens slechts voor een specifieke situatie (verdeling conform de wettelijke verdeling) een uitzondering hierop te maken. Indien deze lezing van het besluit het uitgangspunt is, sorteert vervolgens de handmatige ventielclausule geen effect als veiligheidsklep bij een quasi-wettelijke verdeling waarbij niet wordt verdeeld alsof sprake is van een wettelijke verdeling. Immers: als ingevolge het besluit bij uitvoering van de quasi-wettelijke verdeling geen rekening wordt gehouden met de verdeling van de nalatenschap, wordt dus ook geen rekening gehouden met de door de verdeling ontstane onderbedelingsvordering uit hoofde van de quasi-wettelijke verdeling, laat staan met het ingevolge de handmatige ventielclausule gelegateerde vruchtgebruik van deze vordering. Zoals in de literatuur naar voren is gebracht, is het hoe dan ook verstandig om – indien er in het testament toch voor een quasi-wettelijke verdeling wordt gekozen – als vangnet een algemeen keuze­legaattestament op te nemen.

Op de website van Boom juridische tijdschriften kunt u middels de link het complete artikel raadplegen: artikel Tijdschrift Erfrecht 2023/1.