De aanmerkelijkbelangclaim: nominaal of contant en rentevoordeel of rentenadeel? (FTV 2022/36)

01-12-2022 | Categorie: Literatuur

De discussie over het bepalen van de (latente) belastingclaim die rust op aanmerkelijkbelangaandelen bij een erfenis of een echtscheiding blijft de gemoederen in het personen- en familierecht bezighouden. Het onderwerp staat weer volop in de belangstelling, met name door de recente uitspraak van de Hoge Raad en de daaraan voorafgaande conclusie van de Procureur– Generaal die de Hoge Raad overneemt. De centrale vraag in deze zaak is wat de hoogte zou moeten zijn van de AB-claim over de waarde van de aandelen van een BV ingeval van toedeling van deze BV als gevolg van het overlijden van de eigenaar van de BV aan de echtgenote van erflater, waarbij de erfgenamen een niet-opeisbare vordering verkrijgen op de echtgenote van erflater. De erfgenamen hebben hierover het standpunt ingenomen dat de echtgenote van erflater door het doorschuiven van de AB-claim een rentevoordeel geniet, welk voordeel naar de mening van de erfgenamen bij de waardering van de hoogte van de AB-claim een rol moet spelen. Het oordeel van de Hoge Raad is, kort samengevat, dat het hof heeft miskend dat de rentekwestie tijdig door eisers is opgebracht en dat het hof deze kwestie tot de taak van de deskundige had moeten rekenen om hierover te berichten. Daarnaast heeft het hof volgens de Hoge Raad miskend dat de deskundige te weinig zou zijn ingegaan op de twee stromingen in de literatuur aangaande de waardering van de AB-claim. Tevens zou de deskundige hebben miskend dat de AB-claim een privéschuld betreft die losstaat van het rendement van de BV.
In dit artikel gaan de auteurs nader in op deze uitspraak en de argumenten die hierin naar voren zijn gebracht en de conclusies die uit deze uitspraak kunnen worden getrokken. In de literatuur en in de onderhavige zaak wordt ten onrechte bepleit dat het doorschuiven van de AB-claim ten opzichte van direct betalen uit privémiddelen op de peildatum een rentevoordeel voor de verkrijger van de aandelen zou opleveren. Omdat AB-heffing pas verschuldigd is bij vervreemding van de aandelen dan wel bij uitkeren van dividend, levert het direct betalen van de AB-heffing uit privémiddelen immers juist een rentenadeel op. Hierdoor is de visie dat het rentevoordeel zou moeten leiden tot een lagere contante waarde van de AB-claim dan het nominaal tarief op de peildatum ook onjuist. Een lagere contante waarde leidt voor de verkrijger van de aandelen namelijk tot een financiële benadeling. Daarbij komt dat de voorstanders van het contant maken van de waarde van de belastingclaim geen oog hebben voor het aspect van de beschikkingsmacht. De verkrijger krijgt ook pas te zijner tijd de beschikking over deze waarde en niet op het moment van verdelen.
Een vermeend rentevoordeel of rentenadeel kan worden voorkomen door op de peildatum uit te gaan van het nominaal tarief van de AB-claim. De echtgenoot van erflater en de erfgenamen in de onderhavige zaak bij de Hoge Raad, c.q. in algemene zin de ondernemer en de ex-partner in echtscheidingssituaties, krijgen dan economisch beschouwd immers een gelijke waarde toebedeeld. De kern van het betoog van de auteurs is niet wiskundig: bij een vermogensafrekening wordt de waarde van de aandelen vastgesteld op het bedrag dat zou zijn ontvangen bij verkoop daarvan op de peildatum. Dit uitgangspunt zal dan ook moeten worden gehanteerd bij de bepaling van de waarde van de daarmee onlosmakelijk verbonden AB-claim. Oftewel: het bedrag aan AB-heffing dat bij een verkoop van de BV of uitkering van het vermogen op de peildatum zou zijn betaald. Het kan immers niet zo zijn dat de bezittingen bij een vermogensafrekening op basis van andere uitgangspunten worden gewaardeerd dan de daarmee onlosmakelijk samenhangende schulden.

Wanneer u een abonnement heeft op SDU Opmaat, dan kunt u middels de link het complete artikel raadplegen: artikel FTV 2022/36.