Wanneer is een nalatenschap aanvaard? (VFP 2022/15)

01-03-2022 | Categorie: Literatuur

De keuzes die een erfgenaam heeft zijn om een nalatenschap te aanvaarden of te verwerpen. Ten aanzien van aanvaarden zijn er de keuzes zuiver aanvaarden en beneficiair aanvaarden, zodat de erfgenaam uiteindelijk drie keuzes heeft. Als hij de nalatenschap verwerpt, worden één of meer anderen erfgenamen in zijn plaats. Als hij de nalatenschap zuiver aanvaardt, aanvaardt hij alle bezittingen en schulden van de erflater of althans een aandeel daarin. Indien het saldo van de nalatenschap negatief blijkt te zijn, is de erfgenaam met zijn eigen vermogen aansprakelijk voor (zijn aandeel in) het tekort. Als de erfgenaam beneficiair aanvaardt, is hij niet aansprakelijk voor het tekort, maar zal de afwikkeling van de nalatenschap worden omringd door een aantal formaliteiten. Ook de beneficiaire aanvaarding zelf vraagt om een formele handeling. Er moet een verklaring worden afgelegd bij de griffie van de rechtbank van het sterfhuis (en daarvoor moet griffierecht worden betaald). Beneficiair aanvaarden is niet meer mogelijk als de erfgenaam reeds zuiver heeft aanvaard. En hier wordt het spannend, want voor zuivere aanvaarding is geen verklaring nodig. Zuivere aanvaarding kan stilzwijgend plaatsvinden door daden van aanvaarding te verrichten.
Uit de rechtspraak zijn gevallen bekend waarin mensen een nalatenschap zuiver aanvaard bleken te hebben door eenvoudige verrichtingen waar een mens niet bewust bij stilstaat. Een telkens terugkomend voorbeeld van handelingen die een stilzwijgende aanvaarding opleveren is het leeghalen van de woning van de erflater, al dan niet gevolgd door het weggeven van de spullen, het brengen van meubels naar een kringloopwinkel en/of het brengen van kleding naar het Leger des Heils. Ook het beschikken over de bankrekening en het toe-eigenen van sieraden wordt gezien als daad van zuivere aanvaarding. Daartegenover werd geen zuivere aanvaarding gezien in het weggeven van enkele kledingstukken, een incidenteel gebruik van de mobiele telefoon van de erflater, het met spoed ontruimen van een kamer in een verzorgingstehuis (waarbij niet ter discussie stond dat de inboedel waardeloos was, met uitzondering van de televisie die de erfgenaam had bewaard). Op 29 oktober 2021 heeft de Hoge Raad uitspraak gedaan over zo’n situatie.
Uit de uitspraak van de Hoge Raad zijn twee handreikingen voor de praktijk af te leiden. Ten eerste dat de ontruiming van een woning een beheershandeling is indien er sprake is van tijdsdruk. Het is dus van belang om achteraf te kunnen aantonen dat die tijdsdruk er was. Ten tweede dat het afvoeren van waardeloze inboedel en kleding een beheershandeling is. Het is dan van belang om achteraf te kunnen aantonen dat de inboedel en kleding inderdaad geen reële economische waarde hadden. Dat geldt niet voor de inboedel als geheel, maar voor elk afgevoerd onderdeel afzonderlijk. Zodra een belanghebbende stelt dat een televisie of een sieraad of een meubelstuk een waarde vertegenwoordigde, dient het bewijs van het tegendeel geleverd te kunnen worden. Een complicerende factor bij de vaststelling of inboedel waardeloos is, is het feit dat er momenteel veel belangstelling is voor ‘vintage’ en ‘retro’ meubels. Antiek daarentegen is niet meer populair. Zowel positief als negatief kan de waarde van inboedel door een gemiddelde erfgenaam totaal verkeerd worden ingeschat. Met alle gevolgen van dien als hij niet zuiver had willen aanvaarden.

Wanneer u een abonnement heeft op VFP via Kluwer Navigator, dan kunt u middels de link het complete artikel raadplegen: artikel VFP 2022/15.