Wederzijdse dwaling en schenkbelasting na het arrest van de Hoge Raad van 10 januari 2020 (KWEP 2021/22)

01-12-2021 | Categorie: Literatuur

Wanneer belastingplichtigen met onverwachte en ongewenste fiscale gevolgen geconfronteerd worden, is daar als een duveltje uit een doosje het leerstuk van de dwaling. De gewraakte overeenkomst wordt met een beroep op wederzijdse dwaling vernietigd. Wanneer de wederpartij gelieerd is, werkt deze hier graag aan mee. De vernietiging werkt civielrechtelijk terug tot het tijdstip waarop de rechtshandeling is verricht. Er komen nu twee vragen op: de eerste vraag is of het gegeven dat tussen partijen sprake is van wederzijdse dwaling, ook bewijskracht heeft tegenover de fiscus als derde. Zo ja, werkt de civiele fictie dat vernietiging terugwerkende kracht heeft ook door in het fiscale recht?
Dat de fiscus zich doorgaans met hand en tand tegen een beroep op dwaling verzet, valt vanuit de handhaving en uitvoerbaarheid van de belastingwet goed te begrijpen. De heffing van belasting naar aanleiding van een rechtshandeling inhoudende een overeenkomst, zou op deze wijze in elke situatie eenvoudig kunnen worden teruggedraaid. Aan de andere kant grijpt de belastingheffing vaak aan bij rechtshandelingen – zoals daar is de koopovereenkomst – en zou het merkwaardig zijn dat een beroep op wederzijdse dwaling voor het fiscale recht volledig zou worden genegeerd. Een interessant spanningsveld.
Er kan sprake zijn van wederzijdse dwaling tussen belastingplichtigen vanwege een onjuiste voorstelling van zaken die betrekking hebben op de fiscale gevolgen van de transactie. Wanneer deze wederzijdse dwaling tussen partijen wordt vastgesteld in een akte, is dit een partij-akte van verbetering.
De Hoge Raad heeft in een recent arrest bepaald dat de vernietiging van een schenkingsovereenkomst wegens dwaling niet tot gevolg heeft dat de schenking zelf teniet is gedaan en dat om die reden de aanslag zou moeten worden vernietigd. Wel kan de uitoefening van het terugvorderingsrecht dat door de vernietiging is ontstaan, reden zijn om de aanslag te verminderen op grond van art. 53 lid 1 SW. Dit is anders wanneer de dwaling slechts is voorgewend. Het is aan degene die zich op de vernietiging beroept om voldoende aanknopingspunten voor de gestelde dwaling te verschaffen en het is aan de inspecteur om aannemelijk te maken dat de vernietiging slechts is voorgewend.
Omstandigheden die een rol kunnen spelen bij de vraag of er sprake is van wederzijdse dwaling vormen het antwoord op de vraag of belastingplichtigen van een valse voorstelling van zaken zijn uitgegaan. Wanneer er een schriftelijk advies van een adviseur aanwezig is, kan dit een aanknopingspunt voor de gestelde dwaling zijn.
 
Wanneer u een abonnement heeft op KWEP via Kluwer Navigator, dan kunt u middels de link het complete artikel raadplegen: artikel KWEP 2021/22.