De gevolgen van het in vervulling gaan van de ontbindende en aansluitende opschortende voorwaarde bij de tweetrapsmaking voor de overdrachtsbelasting en het aanmerkelijk belang (Estate Planner Digitaal 2022/5)

16-06-2022 | Categorie: Literatuur

Tweetrapsmakingen en tweetrapsschenkingen komen in de praktijk veel voor. Enerzijds om te bereiken dat het overgedragen vermogen na het overlijden van de verkrijger in de familie blijft en anderzijds om te voorkomen dat bij toepassing van de wettelijke verdeling, de langstlevende ouder erfbelasting moet voorschieten over de onderbedelingsvordering die de kinderen op hem krijgen. Recent is jurisprudentie gewezen voor de overdrachtsbelasting en de aanmerkelijkbelangregeling over het in vervulling gaan van de ontbindende en daarop aansluitende opschortende voorwaarde bij de tweetrapsmaking. In dit artikel wordt ingegaan op deze jurisprudentie en op de fiscale gevolgen van de tweetrapsmaking voor de overdrachtsbelasting en de aanmerkelijkbelangregeling.
Ter duiding van het recht van de bezwaarde en de verwachter kan aansluiting worden gezocht bij de situatie dat een zaak onder eigendomsvoorbehoud is overgedragen. Ten aanzien daarvan heeft de Hoge Raad geoordeeld dat het eigendomsrecht onder opschortende voorwaarde dat de koper-onder-eigendomsvoorbehoud verkrijgt, vatbaar is voor onvoorwaardelijke vervreemding en bezwaring, evenals de eigendom onder ontbindende voorwaarde die de verkoper-onder-eigendomsvoorbehoud behoudt. In deze uitspraak wordt zowel de vervreemder als de verkrijger als voorwaardelijk eigenaar gekwalificeerd; de eerste onder ontbindende voorwaarde en de laatste onder opschortende voorwaarde. Zowel de rechthebbende onder ontbindende voorwaarde (de bezwaarde) als de rechthebbende onder opschortende voorwaarde (de verwachter) heeft dus een eigendomsrecht dat tot zijn vermogen behoort.
Zowel civiel- als fiscaalrechtelijk zijn er de nodige onduidelijkheden bij de tweetrapsmaking en tweetrapsschenking. Dit geldt onder andere als tot het bezwaarde vermogen een aanmerkelijk belang behoort en dit overgaat van de bezwaarde naar de verwachter. Los van de vraag of bij het in vervulling gaan van de ontbindende voorwaarde voor de bezwaarde sprake is van een fictieve vervreemding, en of gebruik kan worden gemaakt van een doorschuiffaciliteit, is de draagplicht voor de belastingheffing een aandachtspunt bij het opstellen van een testament met een tweetrapsmaking of tweetrapslegaat dan wel een tweetrapsschenkingsovereenkomst. Voor de overdrachtsbelasting geldt dat  wanneer na het overlijden van de erflater geen verdeling van de ontbonden huwelijksgemeenschap bestaand hebben tussen de erflater en diens echtgenoot plaatsvindt, blijft deze bestaan en zijn de langstlevende en de verwachters hiertoe gerechtigd na intreding van de ontbindende en aansluitende opschortende voorwaarde, zodat voor de overdrachtsbelasting sprake is van een uitgezondere verkrijging.

Het online vakblad Estate Planner Digitaal verschijnt zes maal per jaar en bevat artikelen over actuele onderwerpen op het gebied van estate planning. Beschikt u over een licentie op ons online vakblad, dan kunt u middels de link het complete artikel raadplegen: artikel Estate Planner Digitaal 2022/5.