De redelijkheid in het erfrecht: wat je zelf niet doet, maakt de rechter niet goed (VFP 2020/69)

15-12-2020 | Categorie: Literatuur

Aanleiding voor dit artikel is het vervolg op de uitspraak van Rechtbank Den Haag in 2019 inzake een echtpaar zonder kinderen. Tijdens hun huwelijksreis in de Dominicaanse Republiek overleed de man minder dan een halfuur na de vrouw. De rechtbank stelde dat een beroep op de derogerende werking van redelijkheid en billijkheid in het erfrecht mogelijk is. De rechtbank heeft vervolgens uitvoerig gemotiveerd waarom in dit geval de redelijkheid en billijkheid inderdaad meebrachten dat de man geen erfgenaam van de vrouw zou zijn. De rechtbank stelde voorop dat de commoriëntenregel niet van toepassing is in dit geval. Het staat voldoende vast dat de man later is overleden dan de vrouw. Hoeveel later dat was, doet dan niet ter zake. Op 12 mei 2020 bepaalde Hof Den Haag in hoger beroep dat de man wel degelijk enig erfgenaam is van de vrouw.
Na de uitspraak van de rechtbank luidde de conclusie dat het recht niet altijd samenvalt met de wet. De rechter heeft van de wetgever de ruimte gekregen om het recht voorrang te geven boven de wet. De uitspraak van het hof doet geen afbreuk aan die conclusie. Ook werd onderkend dat de redelijkheid en billijkheid ten koste kan gaan van de rechtszekerheid, wat op zichzelf weer onredelijk kan zijn. De derogerende werking van redelijkheid en billijkheid is zeer uitzonderlijk en moet dat blijven. De kans dat een jong echtpaar kort na elkaar overlijdt is klein. Dus is het risico klein, maar dat wil niet zeggen dat het risico uitzonderlijk is. Daarvoor zijn er te veel jonge echtparen die hetzelfde risico lopen. Daar komt bij dat de wetgever het voor soortgelijke gevallen welbewust aan de mensen zelf heeft overgelaten om maatregelen te nemen. Het is begrijpelijk dat de rechter dan geen ruimte meer ziet om op grond van redelijkheid en billijkheid te derogeren. Het advies van een financieel planner aan alle jonge stellen blijft daarom: denk voor één keer na wat je wilt en regel dit! Zoals reeds opgemerkt is maatwerk mogelijk. Aansluiting bij de commoriëntenregel is slechts één van de vele mogelijkheden.

Wanneer u een abonnement heeft op VFP via Kluwer Navigator, dan kunt u middels de link het complete artikel raadplegen: artikel VFP 2020/69.