Dwaling in de Successiewet (I en II) (WPNR 2020/7282 en 7283)

08-06-2020 | Categorie: Literatuur

In Hoge Raad 10 januari 2020 hadden partijen de in 2015 gesloten schenkingsovereenkomst vernietigd op grond van wederzijdse dwaling en diende de vraag te worden beantwoord of dit werd gevolgd voor de toepassing van de Successiewet. Eerder hadden de rechtbank en het hof geoordeeld dat er wel respectievelijk geen sprake was van dwaling voor de toepassing van de Successiewet. De Hoge Raad casseert de uitspraak van het hof en verwijst het geding naar Hof ’s-Hertogenbosch. De voor de praktijk prangende vraag of er in casu sprake is van dwaling is dus nog steeds niet beantwoord. Sterker nog, het arrest lijkt meer vragen op te roepen dan het beantwoordt.
In het eerste artikel wordt het geschil geschetst, de vraag behandeld waarom het oordeel van het Hof is gecasseerd en het oordeel besproken dat een civielrechtelijke vernietiging niet betekent dat de fiscale schenking ook is vernietigd. De Hoge Raad heeft het oordeel van het Hof niet gecasseerd vanwege de inhoudelijke vaststelling dat er sprake is van dwaling, maar vanwege de ongelukkige - of beter gezegd: voor meerdere interpretaties vatbare - formulering. Het oordeel van de Hoge Raad dat de fiscale schenking in stand blijft ondanks de civielrechtelijke vernietiging van de schenkingsovereenkomst, past goed binnen het systeem van de Successiewet. In het arrest oordeelt de Hoge Raad dat met de vernietiging rekening kan worden gehouden via art. 53 SW.
In het tweede artikel komt de vraag aan bod in welke situatie en op welk moment art. 53 SW bij een vernietiging op grond van dwaling kan worden ingeroepen. Naar de mening van de auteur is het oordeel van de Hoge Raad dat de teruggave van de schenkbelasting wordt gekoppeld aan de uitoefening van het terugvorderingsrecht, onjuist. De uitoefening leidt immers juridisch gezien niet tot een wijziging in de persoon van de verkrijger of in het verkregene. De wijziging in de persoon van de verkrijger en het verkregene ontstaat al door het inroepen van de vernietiging. Als bij de vernietiging wordt aangesloten, kan ook in de gevallen waarin er geen terugvorderingsrecht ontstaat, de schenkbelasting worden gerestitueerd. Bovendien wordt zo voorkomen dat de feitencomplex voor de schenk- en erfbelasting uit elkaar gaat lopen.
Het verwijzingshof moet beoordelen of de vernietigingsgrond slechts is voorgewend. Dit betekent dat het Hof moet toetsen of is voldaan aan de voorwaarden van art. 6:228 eerste lid BW. Als de dwaling niet wordt gevolgd voor de Successiewet, loopt het civiele en fiscale feitencomplex uit elkaar. Aan de eventuele onredelijke fiscale gevolgen die daaruit kunnen voortvloeien, moet in de uitvoering tegemoet worden gekomen. Voorts behandelt de auteur de vraag op welke wijze getoetst moet worden of de vernietigingsgrond slechts is voorgewend. Tot slot gaat de auteur in op de vraag of bij de wilsgebreken zoals bedreiging, bedrog en misbruik van omstandigheden (art. 3:44 BW) en dwaling (art. 6:228 BW) wel voldaan is aan de voor een schenking vereiste bevoordelingsbedoeling. Als is voldaan aan het verrijkings- en verarmingscriterium, het ontbreken van een bevoordelingsbedoeling als gevolg van een wilsgebrek naar de mening van de auteur niet mag verhinderen dat er sprake is van een schenking voor de Successiewet. Pas als het wilsgebrek zich manifesteert in een vernietigingsgrond, dient daarmee op grond van art. 53 SW rekening te worden gehouden.

Wanneer u een abonnement heeft op SDU Opmaat, dan kunt u middels de link de complete artikelen raadplegen: artikel WPNR 2020/7282 en artikel WPNR 2020/7283.