Reactie en naschrift op ‘Het onderscheid tussen een legaat en een last. Ofwel: de ware aard van de last’ van mr. dr. R.E. Brinkman in WPNR 2019/7249 (WPNR 2019/7255)

24-10-2019 | Categorie: Literatuur

Van de hand van Brinkman is volgens Biemans in WPNR 2019/7249 een interessant artikel verschenen over de last en het legaat. De last is een ‘buitengewone’ erfrechtelijke rechtsfiguur, omdat de last geen equivalent in de rest van het Burgerlijk Wetboek kent, terwijl dat voor de andere erfrechtelijke rechtsfiguren niet het geval is. Nadere duiding en beter begrip van de last is toe te juichen. Bij een last ligt de nadruk volgens Biemans op de verplichting die de erfgenaam of legataris volgens de erflater dient te voldoen. Bij het van overeenkomstig toepassing verklaren van de bepalingen inzake de natuurlijke verbintenissen dient terughoudendheid te worden betracht. De analogie met een vorderingsrecht past voorts niet, omdat het toekennen van de daaraan verbonden eigenschappen (overdraagbaarheid, overerfbaarheid) voorbij gaat aan de inhoud van de last. Biemans stelt dat tenzij blijkt dat de erflater dat heeft bedoeld, een last alleen de verplichting inhoudt zoals omschreven in de uiterste wilsbeschikking. Daaruit zal moeten blijken of de lastplichtige de last kan uitvoeren door de verplichting te vervullen ten behoeve van een ander met toestemming van de lastbevoordeelde (hetgeen op een overdracht zou lijken) en of de last (indien nog niet uitgevoerd) blijft gelden en kan worden uitgevoerd in het belang van de erfgenamen van de overleden lastbevoordeelde (hetgeen op overgang onder algemene titel zou lijken) of juist komt te vervallen bij diens overlijden. De onderliggende vraag die de bijdrage oproept is wanneer sprake is van een last of een legaat. Het onderscheid is soms lastig te maken. De notaris dient de erflater te wijzen op de verschillen tussen de last en het legaat en in de uiterste wilsbeschikking de keuze van de erflater in duidelijke bewoordingen (‘last’ of ‘legaat’) te laten maken die geen ruimte voor uitleg laten.
Brinkman reageert dat zijn artikel in WPNR 2019/7249 zich beperkt tot de lastbevoordeling van derden. Dat laat onverlet dat er ook lasten zijn, die niet bestaan uit een verplichting jegens derden. Sterker nog, wat Brinkman betreft zou dat de enige soort last moeten zijn. Voor derdenbevoordelende verplichtingen is zijns inziens alleen de route van het legaat geëigend. Maar als dat zo allemaal zo is, waarom wordt de last dan überhaupt nog gebruikt voor de bevoordeling van personen? Zijns inziens is dat met name het gevolg van de (niet geheel doordachte) regeling van art. 4:56 lid 1 BW, waaruit volgt dat een lastbevoordeelde niet en een legataris wel moet bestaan bij het overlijden van de erflater. Waar Biemans van mening is dat een vorderingsrecht naar zijn aard onoverdraagbaar is als de te verrichten prestatie verband houdt met persoonlijke eigenschappen van de schuldeiser, lijkt Brinkman dat gevolg voor een legaat niet anders dan voor een derdenbevoordelende last. Dat heeft niets van doen met de aard van de last, maar met de aard van het vorderingsrecht. Hoewel uiteraard denkbaar, past wat Brinkman betreft een derdenbevoordelende last zonder vorderingsrecht niet in ons rechtstelsel. En hoewel een derdenbevoordelende last met vorderingsrecht wel in ons rechtstelsel past, verdient ook dat, het zij nog eens gezegd, niet de schoonheidsprijs. Hij pleit ervoor ofwel de derdenbevoordelende last ofwel de bestaanseis voor het legaat af te schaffen, zodat de rechtsfiguur van de last enkel nog gebruikt hoeft te worden voor verplichtingen die niet bestaan uit de bevoordeling van derden of het legaat ook gebruikt kan worden voor het toekennen van vorderingsrechten aan hen die nog niet bestaan bij het overlijden van de erflater.

Wanneer u een abonnement heeft op SDU Opmaat, dan kunt u middels onderstaande link het complete artikel raadplegen: artikel WPNR 2019/7255.