Beschermingsbewind op maat (WPNR 2019/7248)

19-08-2019 | Categorie: Literatuur

De Nederlandse wet bevat een drietal maatregelen die kwetsbare meerderjarigen moeten beschermen indien zij daar zelf niet meer toe in staat zijn. Een daarvan is het beschermingsbewind. Het aantal bewindszaken is de laatste jaren enorm gestegen. In 2017 is dit type zaken met 100.000 toegenomen op een totaal van 500.000 zaken. Dat betekent dat inmiddels een op de drie zaken die de rechterlijke macht behandelt een aan bewind gerelateerde zaak is. Gezien de sterke toename van het aantal bewindszaken is het de vraag of de rechtspraktijk optimaal gebruik maakt van de mogelijkheden die de wet haar biedt. De kantonrechter moet talrijke beslissingen nemen over de instelling, de wijziging en de opheffing van het meerderjarigenbewind en bovendien toezicht houden. Kan de rechter in individuele gevallen in een op maat gesneden bescherming voorzien? Om deze vraag te beantwoorden is in dit artikel gekeken naar de rechtspraktijk door middel van een jurisprudentieonderzoek.
Daaruit blijkt volgens de auteur dat de huidige wettelijke regeling van het meerderjarigenbewind voldoende mogelijkheden biedt voor ‘een bescherming op maat’. Daarin speelt de kantonrechter de belangrijkste rol. Hij moet het zelfbeschikkingsrecht van het individu respecteren en ervoor zorgen dat het bewind niet verder ingrijpt dan noodzakelijk is. De jurisprudentie laat een positief beeld zien van de manier waarop rechters met de wettelijke regeling van de beschermingsmaatregel omgaan. De balans tussen de autonomie en de bescherming van het individu lijkt redelijk te zijn gevonden, maar er is nog zeker ruimte voor verbetering. Zo is het een zorgwekkende ontwikkeling dat zorginstellingen en banken een beschermingsbewind als voorwaarde stellen voor bepaalde faciliteiten.
Daarnaast gelden de meeste beschermingsbewinden voor onbepaalde tijd en omvatten deze alle goederen van de rechthebbende. Daarmee wordt weinig recht gedaan aan het door de wetgever beoogde beginsel van proportionaliteit. Volgens de auteur zouden rechters het beperkt bewind (zowel in tijd als in omvang) vaker als uitgangspunt moeten nemen. Indien later blijkt dat de maatregel onvoldoende bescherming biedt, kan dit beperkt bewind alsnog worden uitgebreid.
Verder is gebleken dat de rechter nagenoeg altijd rekening houdt met het levenstestament indien dit ter sprake komt tijdens de behandeling van het verzoek tot onderbewindstelling. De kantonrechter raakt echter alleen op de hoogte van een levenstestament, indien de verzoekers dit via het standaardformulier of ter zitting melden. Het zou daarom een goede ontwikkeling zijn dat de rechtspraak inzage krijgt in het CLTR.
Als laatste valt het voorgestelde art. 1:432a BW toe te juichen. Gemeenten krijgen de kans de betrokkene passende ondersteuning te bieden, op een informele wijze. Bij budgetbeheer kan de betrokkene zelfstandig over zijn vermogen blijven beschikken, hetgeen de voorkeur heeft ten opzichte van het beschermingsbewind. De invoering van het adviesrecht zal hopelijk leiden tot intrekking en afname van het aantal verzoeken tot onderbewindstelling. Dit is een zeer wenselijke ontwikkeling nu het - gezien het sterk stijgende aantal bewinden - moeilijk voorstelbaar is dat kantonrechters in ieder afzonderlijk geval in een op maat gemaakte bescherming kunnen voorzien.

Wanneer u een abonnement heeft op SDU Opmaat, dan kunt u middels onderstaande link het complete artikel raadplegen: artikel WPNR 2019/7248.