De rechtskeuze staande huwelijk in huwelijkse voorwaarden of als rechtskeuze ‘sec’ in het Europese IPR (KWEP 2019/8)

04-07-2019 | Categorie: Literatuur

Op 29 januari 2019 is de EU-verordening huwelijksvermogensrecht (Vo) in werking getreden. Voor alle (internationale) echtparen die op of na die datum al dan niet gecombineerd met huwelijkse voorwaarden een rechtskeuze willen vastleggen, gelden de nieuwe regels ongeacht de datum van hun huwelijk. De ipr-regels van de EU-verordening zijn anders van inhoud dan de voorheen geldende regels. Zo is het nieuw dat de verordening rechtsmachtsbepalingen bevat, die voor huwelijksvermogensrechtelijke geschillen voorheen niet bestonden. Binnen die rechtsmachtsbepalingen is het ook nieuw dat er een forumkeuze kan worden gemaakt. De auteur gaat nader in op de regels uit de verordening over de rechtskeuze en de huwelijkse voorwaarden staande huwelijk. Ook gaat zij kort in op de mogelijkheid een forumkeuze uit te brengen.
De objectieve conflictregels, die bepalen welk huwelijksvermogensrecht bij gebreke aan een rechtskeuze van toepassing is, zijn alleen van toepassing op huwelijken die op of na 29 januari 2019 worden gesloten. Brengen echtgenoten staande huwelijk op of na 29 januari 2019 een rechtskeuze uit, dan geldt de verordening voor de rechtskeuze en de nieuwe huwelijkse voorwaarden. Dat betekent dat echtgenoten die na op of na 29 januari 2019 staande huwelijk huwelijkse voorwaarden willen maken voor het uitbrengen van de rechtskeuze gebonden zijn aan de conflictregels van de verordening. Art. 22 Vo staat een keuze toe voor het recht van de staat waar zich op het tijdstip van het uitbrengen van de rechtskeuze de gewone verblijfplaats van één of beide echtgenoten bevindt. Het begrip ‘gewone verblijfplaats’ wordt in de verordening niet verder toegelicht. De echtgenoten kunnen ook kiezen voor het recht van een staat waarvan een van hen of zij beiden de nationaliteit heeft/hebben. Bezit een echtgenoot twee of meer nationaliteiten, dan kan hij dus voor één van die nationaliteiten kiezen. Hebben beide echtgenoten meerdere nationaliteiten, dan vergroot dat het aantal alternatieven om voor een bepaald recht te kiezen. Art. 21 Vo bepaalt dat op grond van art. 22 of art. 26 Vo slechts één recht voor alle onder dat stelsel vallende vermogensbestanddelen geldt ongeacht waar deze zich bevinden.
Aan de rechtskeuze kan terugwerkende kracht gegeven worden, maar het interne Nederlandse recht staat deze niet toe. Een rechtskeuze met terugwerkende kracht voor Nederlands recht gecombineerd met huwelijkse voorwaarden is dus niet mogelijk. Naast de rechtskeuze gecombineerd met huwelijkse voorwaarden, bestaat in het ipr ook de rechtskeuze ‘sec’ zonder dat huwelijkse voorwaarden worden gemaakt. Brengen echtgenoten alleen een rechtskeuze ‘sec’ uit voor een bepaald recht, dan geldt het wettelijk stelsel van die staat. Tussen echtgenoten is de rechtskeuze en de aanwijzing van het wettelijke stelsel met terugwerkende kracht in beginsel geldig op grond van de verordening. De terugwerkende kracht van de rechtskeuze is vrij moeilijk in het Nederlandse systeem in te passen. De auteur vraagt zich af hoe werkbaar de terugwerkende kracht in de praktijk is. Doen echtgenoten die gehuwd waren voor 1 januari 2018 met terugwerkende kracht een rechtskeuze voor het wettelijke stelsel, dan geldt het oude recht. Waren zij gehuwd op of na 1 januari 2018 dan geldt het huidig geldende recht, inhoudende een beperkte gemeenschap van goederen.
Voor de vraag welke vormvereisten voor de rechtskeuze gelden, wordt een koppeling gelegd met de vormvereisten die aan huwelijkse voorwaarden worden gesteld, zie art. 23 lid 2 Vo. Voor de vorm van huwelijkse voorwaarden geeft art. 25 Vo de voorschriften, die bijna gelijkluidend zijn. Art. 25 lid 3 Vo bepaalt daarnaast dat als het toepasselijke huwelijksvermogensrecht aanvullende vormvereisten stelt aan de formele geldigheid van huwelijkse voorwaarden, die eisen ook gelden. Dat is dus een extra vormvoorschrift naast de voorschriften uit lid 1 en 2 van art. 25 Vo.
Nieuw in de Verordening is dat in een aantal gevallen een forumkeuze door de echtgenoten kan worden uitgebracht, waarmee de echtgenoten de bevoegde rechter van een lidstaat aanwijzen die kan beslissen over geschillen over huwelijksvermogensrecht. Die forumkeuze kan uitgebracht worden vlak voor de procedure, maar kan ook al eerder, bijvoorbeeld in huwelijkse voorwaarden, worden vastgelegd. De forumkeuze heeft echter maar in een aantal gevallen effect. Dat komt omdat de rechtsmachtsbepalingen voor het huwelijksvermogensrecht in beginsel de rechtsmachtsbepalingen van andere verordening moeten volgen. Wordt het huwelijk door overlijden ontbonden dan gelden de rechtsmachtsbepalingen van de Europese Erfrechtverordening, zie art. 4 Vo. Dan sluit voor geschillen over huwelijksvermogensrecht de rechtsmacht aan bij de rechtsmacht van geschil over het erfrecht. Art. 5 Vo sluit zich voor het geval het huwelijk ontbonden wordt door echtscheiding aan bij de rechtsmachtsbepalingen van Brussel IIbis. Brussel IIbis kent geen mogelijkheid tot forumkeuze in geval van echtscheiding. Echter, in een aantal gevallen is de forumkeuze voor het huwelijksvermogensrecht in combinatie met een echtscheidingsprocedure wel toegestaan, zie art. 5 lid 2 Vo.

Met het programma IPR Huwelijksvermogensrecht stelt u snel, eenvoudig en nauwkeurig vast welk recht vanuit Nederlands perspectief van toepassing is op het huwelijksvermogensstelsel van echtgenoten.

Wanneer u een abonnement heeft op KWEP via Kluwer Navigator, dan kunt u middels onderstaande link het complete artikel raadplegen: artikel KWEP 2019/8.