Uitleg van uiterste wilsbeschikkingen (WPNR 2019/7234)

12-04-2019 | Categorie: Literatuur

Uitleg van uiterste wilsbeschikkingen is een moeilijk onderwerp. De complexiteit wordt verhoogd doordat fundamenteel verschillende opvattingen over de aard van de uitleg bestaan tussen de belangrijkste Nederlandse juristen over het erfrecht in de vorige eeuw. In het in 2003 in werking getreden Boek 4 BW is bij de regeling van de uitleg en aanverwante onderwerpen duidelijk beklemtoond dat de rechtszekerheid eist dat belang toekomt aan, wat de wetgever noemt, “de duidelijke zin” van een uiterste wil. Belangrijk is daarom wanneer moet worden aangenomen dat een uiterste wilsbeschikking duidelijk is. Het loont de moeite de rechtspraak van de Hoge Raad te analyseren. Voordat deze analyse plaatsvindt, volgt in het artikel eerst aan de hand van de parlementaire geschiedenis een schets van de achtergrond van de in art. 4:46 BW gegeven regels. Uit de rechtspraak van de Hoge Raad blijkt dat de bewoordingen van de uiterste wil hiertoe niet bepalend zijn, maar dat altijd gezocht moet worden naar de bedoeling van de erflater aan de hand van de verhoudingen die de uiterste wil kennelijk wenst te regelen en de omstandigheden waaronder de uiterste wil is gemaakt. Als na deze uitleg de uiterste wil geen duidelijke zin heeft, mag ook rekening worden gehouden met verklaringen en gedragingen van de erflater “buiten de uiterste wil”. In de praktijk is geen sprake van een strikte scheiding tussen de toepassing van de leden 1 en 2 van art. 4:46 BW, omdat de Hoge Raad de bedoeling van de erflater ook bij toepassing van lid 1 al in zijn afweging betrekt. Over de betekenis van het bepaalde in art. 4:46 lid 3 BW voor de uitleg van de uiterste wilsbeschikking heeft de Hoge Raad zich nog niet uitgelaten. Vervolgens wordt stilgestaan bij de in de huidige literatuur op art. 4:46 BW uitgeoefende kritiek. Die kritiek betreft enerzijds een pleidooi bij toepassing van art. 4:46 BW een plaats in te ruimen voor de beperkende werking van de redelijkheid en de billijkheid op het uitlegresultaat. Anderzijds wordt vanuit het systeem van art. 4:46 BW zelf, het artikel bekritiseerd. Het inruimen van een plaats voor de beperkende werking van redelijkheid en billijkheid op het uitlegresultaat waartoe toepassing van art. 4:46 BW heeft geleid, verdraagt zich naar de mening van de auteur niet met de rechtspraak van de Hoge Raad.

Wanneer u een abonnement heeft op SDU Opmaat, dan kunt u middels onderstaande link het complete artikel raadplegen: artikel WPNR 2019/7234.