De beperking van de terugwerkende kracht van de gerechtelijke vaststelling van het ouderschap ten behoeve van de verdrongen erfgenamen (WPNR 2017/7150)

12-07-2017 | Categorie: Literatuur

De gerechtelijke vaststelling van het ouderschap biedt het kind de mogelijkheid om een familierechtelijke betrekking te doen ontstaan tussen hem en zijn verwekker. Deze vaststelling van het ouderschap werkt terug tot het moment van de geboorte van het kind. Indien het ouderschap van de verwekker na zijn overlijden wordt vastgesteld, kan dit tot gevolg hebben dat versterferfgenamen uit de tweede parentele van art. 4:10 lid 1 onder b BW als erfgenamen worden verdrongen. Het kind wordt immers als gevolg van de gerechtelijke vaststelling een tot de eerste parentele behorende erfgenaam en verkrijgt derhalve het recht om de hereditatis petitio – oftewel het recht op afgifte van de goederen der nalatenschap aan hem als erfgenaam – in te stellen. art. 1:207 lid 5 BW brengt ten aanzien van deze terugwerkende kracht twee verzachtingen aan. In de eerste plaats worden de rechten die door derden te goeder trouw zijn verkregen niet geschaad. De Hoge Raad heeft evenwel in het roemruchte Notaris Postma-arrest (HR 19 februari 2010, ECLI:NL:HR:2010:BK6150) duidelijk gemaakt dat een verdrongen erfgenaam – in het betreffende arrest de neef van de erflater – niet als een derde in de zin van art. 1:207 lid 5, tweede volzin, BW kan worden gekwalificeerd. In de tweede plaats hoeven de vermogensrechtelijke voordelen niet te worden afgegeven, voor zover degene die hen heeft genoten ten tijde van het doen van het verzoek daardoor niet was gebaat. Hiermee wordt bedoeld dat de verdrongen erfgenamen slechts gehouden zijn om het onverteerd gebleven gedeelte van de nalatenschap af te geven. De Hoge Raad heeft zich over deze laatste verzachting in het Notaris Postma-arrest om proces-technische redenen niet uitgelaten. Een belangrijke vraag die in dit kader rijst, is wat als peildatum voor de vaststelling van de omvang van de teruggaveverplichting heeft te gelden. Het recente arrest van Hof Den Haag van 27 september 2016, ECLI:NL:GHDHA: 2016:3434, geeft de indruk dat er de nodige onduidelijkheid bestaat over de toepassing van deze verzachting van de terugwerkende kracht. In dit artikel bespreekt de auteur de gevolgen van een postuum ingestelde vaderschapsactie voor de verdrongen erfgenamen en licht hij toe hoe de laatste volzin van art. 1:207 lid 5 BW moet worden uitgelegd.